Cenzurisanje predstave “Kazimir i Karolina” Salašarskog pozorišta omogućeno je centarlizacijom donošenja odluka na Nacionalni savet Mađara, u kome nema političkog pluralizma, smatra politikolog Silard Janoš Tot.
Deo studenata Akademije umetnosti pravi predstave na mađarskom jeziku i već četiri decenije organizuje putujuću trupu koja gostuje po manjim, manjinskim mestima u Vojvodini, dovodeći na ovaj način, kako kažu, Šekspira među kukuruzima.
Salašarsko pozorište ovog leta na reptoaru je imalo predstavu „Kazmir i Karolina“, pisca mađarskog porekla Edena fon Horvata. Drama je napisana tridesetih godina prošlog veka i govori o dvoje mladih čija je veza osuđena na propast zbog društvenih okolnosti, dok cveta nacizam, a narod se pravi da je sve u redu, slaveći Oktobarfest.
Tri godine nakon premijere, konkretnije 1933, izvođenje ove predstave biva zabranjeno u pozorištima Berlina, a njen tekst spaljivan jer se nije nije uklapao sa nacističkim idejama. Turneja predstave je ponovo zabranjena ovog leta, u Vojvodini, od strane Mađarskog nacionalnog saveta, a negodovanju se priključio predsednik stranke Savez vojvođanskih Mađara (SVM), Ištvan Pastor.
Politikolog Silad Janoš Tot, smatra da razlozi koji su Savet i SVM naveli, a to su navodne psovke u predstavi, nisu pravi razlozi ukidanja predstave i da se pravi razlozi strogo politički.
“Svi koji su videli predstavu znaju da ova predstava ima svoju političku nameru. To važi za tekst i režiju. Ne vidim nikakav problem u tome jer umetnička sloboda ne znači da umetnik ne može da ima politički stav, naprotiv. Umetnička sloboda može da izražava o politici šta god hoće i da političari ne mogu da utiču na to”, navodi Tot.
Režiser Robert Lenard u fokus stavlja predstavu nakaza, želeći da kaže da nakaze nisu “čudni” ljudi, već normalni ljudi koji se prema drugačijima ponašaju loše. Tot poruci “udara” paralelu sa politikom Viktora Orbana koji pod “čudne ljude” svrstava pripadnike LGBT+ zajednice.
“To je glavna politička poruka ove predstave. Mislim da je njeno zabranjivanje deo političke kampanje glavnog mentora SMV-a, Orbanove Fides stranke”, objašnjava Tot.
Nacionalni saveti nastali su kako bi se manjine zaštitile od nacionalističkih ispada većinskog naroda i kako bi imale svoju autonomiju. To je dovelo do toga da manjinske kulturne i medijske institucije budu pod kontrolom nacionalih saveta koji bi trebali da predstavljaju politički pluralizam, podseća Tot.
“To je bila cena koju smo platili da bismo se štitili od srpskog nacionalizma. Sada su ove institucije totalno pod kontrolom mađarske elite. Zato imamo situaciju da je turneja jedne pozorišne predstave ukinuta samo zato što je jedna stranka to želela”, navodi Tot.
Kada je cela ova kontroverza počela, čak su i u prorežimskim novinama obljavljeni članci da je Stranka vojvođanskih Mađara pomalo preterala. Sa druge strane, prema nezvaničnim saznanjima, čulo se da čak ni mađarska vlada nije dala podršku za ovu akciju Pastorove stranke, smatra politikolog.
“Verovatnoća je da je SVM želeo da se pokaže pred Orbanovom vladom, ali kad su za slučaj čuli predstavnici mađarske vlade, oni su osudili da je ukidanje turneje jedne pozorišne predstave pomalo preterano”, navodi Tot.
Autorka podkasta: Sanja Đorđević
