Za regulisanje prava na službenu upotrebu manjinskih jezika i pisma ključna su dva zakona: Zakon o službenoj upotrebi jezika i pisama i Zakon o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina. U 60. epizodi podkasta “Reaguj!” pokušavamo da saznamo koliko se ovi zakoni poštuju u praksi.

Ukoliko pripadnika nacionalne manjine u ukupnom broju stanovnikau opštini dostiže 15% prema rezultatima poslednjeg popisa stanovništva, nacionalna manjina ima prava na službenu upotrebu jezika. To u prevodu znači vođenje upravnog postupka i sudskog postupka na jeziku nacionalne manjine; upotrebu jezika nacionalne manjine u komunikaciji organa sa javnim ovlašćenjima sa građanima; izdavanje javnih isprava i vođenje službenih evidencija i zbirki ličnih podataka na jezicima nacionalnih manjina i prihvatanje tih isprava na tim jezicima kao punovažnih; upotrebu jezika nacionalnih manjina na glasačkim listićima i biračkom materijalu; kao i upotrebu jezika nacionalnih manjina u radu predstavničkih tela. U tom slučaju se nazivi opština, naseljenih mesta, trgova i ulica i drugi toponimi ispisuju i na jeziku dotične nacionalne manjine, prema njenoj tradiciji i pravopisu.

Kada je reč o pripadnicima nacionalnih manjina čiji broj u ukupnom stanovništvu Republike Srbije dostiže najmanje 2% prema poslednjem popisu stanovništva mogu se obratiti republičkim, pokrajinskim i lokalnim organima na svom jeziku i imaju pravo da dobiju odgovor na tom jeziku.

Predsednica odbora za službenu upotrebu jezika i pisma u Nacionalnom savetu Rusina Olena Papuga za podkast Reaguj objašnjava da je pre godinu dana sa svojim kolegama obišla opštine u kojima je rusinski u službenoj upotrebi. Kako kaže, stanje nije bilo na zavidnom nivou.

“Videli smo da lokalne vlasti, ljudi koji su zaposleni u lokalnim samoupravama, ne samo da ne znaju ništa o službenoj upotrebi jezika i pisma, čak neki predsednici opština, načelnici opštinskih uprava, čak ni ne znaju koji su jezici na njihovim teritorijama u službenoj upotrebi”, ističe Papuga i naglašava da zakoni postoje, ali se najčešće ne primenjuju.

“Mogu vam reći da ni u jedinoj lokalnoj samoupravi nema preveden sajt, nijedna lokalna samouprava nema zaposlenog prevodioca na određeni službeni jezik – to smo uočili u svakoj lokalnoj samoupravi, da lokalne samouprave ako im treba nešto da se prevede na jezik koji je u njihovoj službenoj upotrebi, oni angažuju neki prevodilačke službe ili nekoga nađu ko nije stručan da bi nešto preveo. Zato se i dešava to da su na primer pogrešno ispisane table na školama, na domovima zdravlja, na opštinama… Znači gde bi stvarno trebalo da bude tačno ispisan naziv određene institucije, tu ima jako, jako puno grešaka. Puno grešaka ima i na tablama na ulasku u mesta, naseljena mesta, a takođe i na tablama na ulicama, na nazivima ulica”, objašnjava Papuga.

S druge strane, Bunjevački nacionalni savet nastao je još 2003. godine, ali je njihov jezik zvanično postao službeni u Subotici tek ove godine. Predsednica tog nacionalnog saveta, Suzana Kujundžić Ostojić, za “Reaguj!” kaže da su samo na standardizaciji bunjevačkog jezika radili oko 15 godina, a da je sama procedura za donošenje odluke da je to službeni jezik trajala negde oko pola godine. Kujundžić Ostojić ističe da je jezik univerzalno pravo za sve nacionalne manjine i naglašava da samim tim što su nacionalna manjina, njihovo očuvanje kulturnog identiteta je već ugroženo.

“Mislim da je to univerzalno pravo za sve nacionalne manjine – da imaju pravo da čuvaju svoj maternji jezik, koji već samim tim što su nacionalna manjina, pripadaju određenoj vrsti ugrožene kategorije, u smislu očuvanja jezika i kulturnog identiteta i svega što ide sa tim”, kaže Kujundžić Ostojić.

Na podkastu rade: Iva Gajić, Sanja Kosović, Irena Čučković, Nemanja Stevanović i Sanja Đorđević.

Ovaj podkast je pripremljen uz finansijsku podršku Evropske unije i Saveta Evrope, u okviru projekta „Promocija različitosti i ravnopravnosti u Srbiji“. Stavovi izraženi u njemu ni na koji način ne odražavaju zvanično mišljenje bilo koje strane.